Gayb nedir? Gaybı kim bilir? Gayb ile ilgili hadisler nelerdir? - Fikriyat Gazeti

Contents:

• GAYB
• GAYB SöZLüK ANLAMı NE? GAYB NEDIR, NE MEK?
• GAYB NE DEMEK? GAYB NEDIR? GAYB TDK KELIME ANLAMı
• GAYB NEDIR? GAYB HAKKıNDA KıSA BILGI
• GAYB NEDIR? TDK'YA GöRE GAYB KELIM ANLAMı NE DEMEKTIR?
• GAYB NEDIR
• GAYB, GAYB ÂLEMI NEDIR, NE ANLAMA GELIR?
• GAYB, GAYB ÂLEMİ
• GAYBA IMAN NE MEKTIR?
• GAYB NEDIR? GAYBı KIM BILIR? GAYB ILE ILGILI HADISLER NELERDIR?
• GAYB NEDIR? GAYBı KIMLER BILEBILIR?
• GAYB NEDIR?

GAYB

Râgıb el-İsfahânî gaybı “duyular çerçeve girmeyen ve aklın zari olarak gerektirmediği şey”, İbnü’l-Esîr “kalpler (zihler) mevcut olsun veya olmasın gözlern gizli kalan her şey” tarzında açıklamışlardır (el-Müedât, “ġayb” md.

GAYB SöZLüK ANLAMı NE? GAYB NEDIR, NE MEK?

Bunların iç kelâm ilmi gibi meleyi sace vahiy sınırları iç çözmeye özen gösterenler yanında sûfiyye olduğu gibi konuya sırf bir varoluş gerçeği olarak yaklaşanlar da olmuş, gaybî ilimlerle meşgul olanlarsa konunun bilgi alanı iç ele alınmasının gerektiği kabul etmişlerdir.

İnsanlık tarihi boyun farklı d, meniyet ve felsefî kanaatlere sahip bulunan letler büyük çoğunluğunun gayb telakkileri birbirn farklı olmakla birlikte gayba iman konunda genellikle olumlu bir tavır ortaya konmuştur. Melâ Pisagor gaybî bilgi el etme yollarını göstermiş (M‘ûdî, II, 172), Eflâtun, hun benn ayrılın gayb ve melekût alemiyle ilişki kurağını açıklamış (Devlet, s. İnsanın gayb karşısındaki dumunu ve bu alanın onun varoluşundaki rolünü en sağlam şekil tb en kaynağın Kur’ân-ı Kerîm olduğunda şüphe yoktur.

GAYB NE DEMEK? GAYB NEDIR? GAYB TDK KELIME ANLAMı

Gayb kelimi Allah’a nisbet edildiği yerler sace Allah tarafından bilebilen mutlak gaybı, “âlimü’l-gayb, âlimü’l-gaybi ve’ş-şehâ, allâmü’l-guyûb, âlimü gaybi’s-semâvâti ve’l-arz” şeklki terkipler Allah’ın evren görünen ve görünmeyen her şeyi bildiği, ayrı “gaybü’s-semâvâti ve’l-arz” tarzındaki kullanımlarda sanların mevcut şartlar açısından bilemedikleri her şeyi, “enbâü’l-gayb” terkib geçmişte yaşanan ve ibret alınmak üzere nakledilen tarihî olayları ifa er.

GAYB NEDIR? GAYB HAKKıNDA KıSA BILGI

Mekke’n fethi hazırlıklarının müşriklere bildirilmek istendiği haber veren (el-Mümtehe 60/1), Benî Mtaliḳ kabil zekâtının toplanmasını konu eden ve ayrı İfk Hadisi’n iç yüzünü açıklayan âyetler (el-Hucurât 49/6; en-Nûr 24/11-12), Kur’an’ın o dönem bildirdiği hâlihazırla alâkalı gaybî haberler arasındadır. Bizanslılar’ın Mecûsî İranlılar karşısında yakın bir gelecekte galibiyet el eceği bildiren (er-Rûm 30/4-5), Mekke’n fethi (el-Feth 48/11, 15, 16, 27) ve İslâm’ın parlak istikbali müjleyen (en-Nûr 24/55) âyetler Kur’an’ın geleceğe dair gayb haberlerndir. Kur’ân-ı Kerîm’ gizlilik mânası taşıyan ḫafâ, sır, ḫabʾ, teḫâfüt, buṭûn, setr, ken (künûn), ketm ve c gibi bazı kökler gayb kelim bir kısım anlamlarını ifa ecek şekil kullanıldığı görülmektedir (bk.

Bu kullanılışlar ışığında Kur’an’da gayb kelim belirttiği hları geçmiş tarihî olaylar, gizli ve sır olan şeyler, bir şey veya olayın iç yüzü, fizik dünyada başkaların görülemeyen nneler, görülmeyen ve bilmeyen her şey, ayrı Allah, melek, âhiret, c şekl özetlemek mümkündür. Genellikle sanın bilgiye ulaşmak iç kullandığı duyuların ve zihnî fonksiyonların aracılığıyla bilemeyen bir olgu olarak algılanan gayb kavramı, Kur’an’da fizik öti âlem varlıklarını belirtmi yanında fizik âlem san bilgisi dışında kalan uzantısını ifa etmek iç kullanılmıştır.

Buna göre fizik öti âlem iç “gaybî varlık”, fizik dünyasında vu bulmakla birlikte çeşli sebepler yüzünn duyularla algılanamayan olaylar iç “gaybî haber” tabirler kullanıldığı anlaşılmaktadır.

GAYB NEDIR? TDK'YA GöRE GAYB KELIM ANLAMı NE DEMEKTIR?

Her ne kadar Kur’an’da sidretü’l-müntehâ, arş, kürsî, melekût (el-En‘âm 6/75; el-A‘râf 7/185; el-Mü’mûn 23/88), cenü’l-me’vâ (en-Necm 53/15) ve mele-i a‘lâ (-Sâffât 37/8; Sâd 38/69) gibi bazı metafizik kavramlar geçmekteyse bunlara dayanarak Kur’an’ın gayb telakkisi yalnız felsefî bir metafizik kavram olarak kabul etmek mümkün ğildir.

) “sace Allah’ın nezd bulunan ilim” (Müsned, I, 391, 452; IV, 264; Nâî, “Sehiv”, 62), “gaybın anahtarlarını oluşturan beş şey” (Müsned, I, 319, 445; IV, 129, 164; Buhârî, “Tefsîr”, 6/1, 31/2, “Tevḥîd”, 4; “Îmân”, 7) gibi terim anlamını yansıtak şekil kullanılmıştır.

GAYB NEDIR

Konuyla ilgili âyet ve hadisler bazılarında gaybı sace Allah’ın bildiği ifa edilmekte (el-En‘âm 6/59; Yûn 10/20; Hûd 11/123; en-Nahl 16/77; el-Kehf 18/26; en-Neml 27/65; Fâtır 35/38; el-Hucurât 49/18; Buhârî, “İstisḳāʾ”, 29, “Tevḥîd”, 4; Müslim, “Îmân”, 7), bir kısmında ise Allah’ın dilediği kullarını gayb hakkında bilgilendirdiği (Âl-i İmrân 3/179; el-C 72/26-27), bu bağlamda Hz. Yemân, Ebû Zer el-Gıfârî ve Selmân-ı Fârisî gibi sahâbîler, “Allah yeryüzünü önüm dürdü şarkını ve garbını gördüm” (Müsned, V, 278; Müslim, “Fen”, 19; Ebû Dâvûd, “Fen”, 1; Nâî, “Cihâd”, 42); “Beş gayb dışında her şey ilmi bana verildi” (Tayâlisî, s. 51); “Mânaların başlangıcı, özü ve sonu bana verildi cehennem bekçiler ve arşı taşıyan melekler kaç tane olduğunu bildim” (Müsned, II, 212) meâlki hadislere dayanarak Rûl-i Ekrem’ kıyamete kadar zuhûr ecek her şeyi bildiği, ona gaybdan hiçbir şey gizli kalmadığını söylemişlerdir.

GAYB, GAYB ÂLEMI NEDIR, NE ANLAMA GELIR?

Muhammed el-Hâz, Beyzâvî, İbn Kemal, Şevkânî ve İsmâil Hakkı Bursevî gibi müfsirler ise Allah’ın peygamberler dışında bazı seçk kullarını da gaybî bilgiye muttali kılabileceği, bunun Kur’an ifaleriyle çelişmediği öne sürmektedirler.

GAYB, GAYB ÂLEMİ

İbn Haldûn da peygamberler yanı sıra riyâzet ve keramet ehli olanların gaybî bilgiye muttali olabileceği kaytmektedir (Muḳaddime, I, 408). Nasların bu ayırımı karşısında epistemolojik açıdan gayb, sace Allah’ın bildiği ve O’nun bildirdikleri tarafından bilebilen şekl iki kısma ayrılabilir. Kur’an, gaybı bilme özelliği Allah’a a bir kemâl sıfatı olarak göstermekte (el-Mâi 5/109, 116; el-En‘âm 6/73; et-Tevbe 9/94, 105; er-Ra‘d 13/9; Sebe’ 34/48), yalnız O’na a olan bu neliğ diğer yaratıklardan bire tahsis edilmi tevhi aykırı bulmakta, gayb kapılarını zorlama nemeleri olan fal, keha vb.

GAYBA IMAN NE MEKTIR?

Dî leratür, Allah’ın diledikleri muttali kılağı gayb alanına a bilgi edme yollarının vahiy ve ilhamdan ibaret bulunduğu, böyle bir bildirim olmadan gaybı bilmen mümkün olamayağı vurgulanmaktadır. Ahmed el-Kurtubî, İbn Hacer el-Heytemî, İbn Ebû Renka et-Turtûşî ve Ebû Bekir İbnü’l-Arabî gibi âlimler, hiçbir emâreye dayanmadan gaybı bildiği iddia en kiş küe düştüğünü söylemişlerdir (el-Câmiʿ, VII, 2-3; el-İʿlâm bi-ḳavâṭıʿi’l-İslâm, s. Gayb kavramının gizlilik ve bilmezlik vasıflarının aslî veya ârızî bir nelik olup olmadığı tartışması, bu terim tanımı konunda farklı yaklaşımların benimsenmi sonucunu doğurmuş, Kur’an ve hadiste gayb kelime yüklenen anlamları ğerlendiren İslâm bilgleri bu terimi farklı şekiller tanımlamışlardır.

GAYB NEDIR? GAYBı KIM BILIR? GAYB ILE ILGILI HADISLER NELERDIR?

Fahredd er-Râzî, Reşîd Rızâ gibi tefsir âlimleriyle Ahmed eş-Ştunâvî ve Abdülkerîm Osman gibi gayb konunda müstakil er yazan müelliflere göre gayb “duyularla idrak edilemeyen”; Râgıb el-İsfahânî, Muhyidd İbnü’l-Arabî ve Tehânevî’ye göre “duyularla idrak edilemediği gibi akılla da bilemeyen”; Seyyid Şerîf el-Cürcânî’ye göre “akıl ve duyular yanında bâtınî hislerle bilemeyen”; el-Muvaṭṭaʾ şârihi Ebü’l-Velîd el-Bâcî’ye göre “ma‘dûm ve hakkında hiçbir bilgi el edilemeyen” anlamına gelmektedir. Dî konulara pozif yaklaşımları ile tanınan Ferîd Vecdî’ye göre ise gayb realen zıddı, ontik gerçekliği (vücûd-i hâricîsi) olmayan, hayalî (zihnî) şey mektir.

Bilemezlikle gizliliğ gaybın aslî özelliği olduğunu ileri sürenler terimi “zâhirî ve bâtınî duyularla kavranamayan, lil ve emâri bulunmayan, san bilgis kapsamı dışında kalan varlık alanı” biçim tanımlamışlardır. Gaybın bu nelikleri zaman, mekân ve şartlara göre ğişen birer ârızî vasıf olarak ğerlendirenler ise kelimeyi “duyuların idrak sınırlarını aşan mevcûd veya henüz ma‘dûm dumda olan varlık alanı” şekl tarif etmektedir.

Mutlak gayb da hakkında hiçbir şekil bilgi sahibi olunmayan ve vahiy yoluyla sace peygamberlere bildirilen gayb olmak üzere iki kısımdır. Reşîd Rızâ, bu tür konuların mutlak gayba dahil edilmi hal izâfî gaybın fizik âlem bazı sanların bilip bazılarının bilmediği konulara hasredilmiş olağını (meçhul mânasına geleceği) kaytmekte ve bunun doğ olmadığını söylemektedir (Tefsîrü’l-Menâr, VII, 422).

GAYB NEDIR? GAYBı KIMLER BILEBILIR?

“Gayb ile şehât kişip iç içe girdiği kavşak noktası varlığı” olarak nelenebilecek bir varlık yapısına sahip bulunan sanda akıl, h ve gönül gibi adlarla anılan bazı fizik öti boyutlar bulunmaktadır (Râgıb el-İsfahânî, Tafṣîlü’n-neşʾeteyn, s. Âm’ yaratılışını anlatan âyetler “türâb” (Âl-i İmrân 3/59), “tîn” (el-A‘râf 7/12) ve “hame-i mnûn” (el-Hicr 15/28) gibi kelimelerle fizik âleme a maddî yönüne, ona h üflendiği ifa en âyetlerle (el-Hicr 15/29) gayb âleme a yönüne dikkat çekerek sanı gayb ve şehât birleşimi olarak göstermektedir.

GAYB NEDIR?

Kur’an’da mümler özellikleri anlatılırken “gayba ananlar” (el-Bakara 2/3), “görmedikleri hal rablere gönüln saygı gösterenler” (el-Enbiyâ 21/49; Kāf 50/33; el-Mülk 67/12) şekl nelemeler yapılmaktadır. Kur’ân-ı Kerîm diğer bir gaybî varlık olan cler hem ontik olarak varlığını, hem sanlarla temasını melek ve şeytan kadar sık olmasa da vurgulamaktadır (melâ bk. Kur’an’a göre bu ikciler gaybdan kendilere yönelen yaratma, murakabe, yanıltma gibi mekanizmalardan habersiz oldları iç her şeyi dünya âlemi ve fizikî çevre ile sınırlı görürler.

Gaybla ilgili bazı âyetler tefsiri mahiyet yazılan müstakil risâleler arasında, Muhyidd İbnü’l-Arabî’n Kâbü’l-Ġāyât me’l-ġayb fî tefsîri baʿżi’l-âyât (Süleymaniye Ktp., Câllah Efendi, nr. [Dârü’s-selâm]), Bsâm Selâme’n el-Îmân bi’l-ġayb (Zerkā 1983), Yahyâ Sâlih’ el-İnsân ve’l-ġayb (Beyt 1986) adlı erleriyle Muhammed Ali el-Bâzûrî’n el-Ġayb ve’ş-şehâ m ḫilâli’l-Ḳurʾân’ı (Beyt 1987), ayrı Said Nursi’n Sikke-i Tasdîk-i Gaybî (İstanbul 1991) adlı Türkçe eri gaybla ilgili olarak yazılmış yakın döneme a erlerdir.

Halis Albayrak Kur’ân’da İnsan-Gayb İlişkisi (İstanbul 1993), İlyas Çelebi İslâm İnancında Gayp Problemi (İstanbul 1996) ve Mtafa Ertürk Met Tenkidi Prensipleri Açısından Sahîh-i Buhârî’ki Bazı Fen Hadisler Değerlendirilmi (doktora tezi, 1995, İSAM Ktp., nr. Selahadd Polat, “Matürîdî’ye Göre Gayp Meli”, EÜ Gevher Nibe Tıp Tarihi Enstüsü Ebû Mansûr Semerkandî Matürîdî (862-944) Kongri Tebliğleri, Kayseri 1986, s. Nisb gaybları Allah, Melek Cen, Cehennem, C, Şeytan, Kıyamet, Kabir hayatı, Ahiret, bir kimsen kalb olan şey, Sırat Köprüsü ve benzeridir.